Podstawowe działy teologii

Autor: Mateusz Wichary 

Istnieją 4 podstawowe działy w księgozbiorze teologii.

1.Teologia biblijna (egzegetyczna).

Obszarem badawczym jest tu Biblia jako taka; jej tekst.

Odpowiada na pytania: co mówi dany werset/fragment/księga/grupa ksiąg?

Jej celem jest więc poznanie nauczania Biblii; właściwa interpretacja (czyli zrozumienie) jej tekstu.

Podstawowe działy teologii biblijnej to:

–  egzegeza (czyli: działanie mające na celu wyciągnięcie znaczenia z danego fragmentu) określonych części Pisma,

– hermeneutyka gatunków literackich obecnych w Piśmie Świętym (czyli: nauka zajmująca się zasadami rzadzącymi interpretacją okreslonych gatunków literackich),

– filologia biblijna (studia nad językami biblijnymi: głównie hebrajskim i greką),

– krytyka tekstu (studia nad oceną dostępnych współcześnie kopii Starego i Nowego Testamentu), oraz wszelkie studia pomocnicze, jak np. poznawanie kultury społeczeństw biblijnych, geografii, historia ludów Bliskiego Wschodu itp.

2.Teologia historyczna.

Obszarem badawczym jest Kościół w jego istnieniu w dziejach, a celem poznanie zrozumienia Biblii w historii.

Odpowiada na pytania: jak ten tekst rozumiał (…..)? Jak to słowo/pojęcie rozumiano w przeszłości?

Podstawowe działy to:

–  historia rozwoju doktryny (czyli: historia pogladów obecnych w kościele na myślenie o Bogu i inne tematy),

– studium symboli (czyli wyznań wiary; nazywane symboliką);

– studia nad poglądami najistotniejszych teologów (np. Tertulian, św. Augustyn, św. Tomasz, Kalwin),

– historia poszczególnych ruchów i wyznań,

– religioznastwo (studia nad współoddziaływaniem kultury na kościół i poszczególnmych religii i poglądów na siebie nawzajem).

3.Teologia systematyczna (dogmatyka).

Obszarem badawczym jest chrześcijańska doktryna (ogół wierzeń) i dogmaty (podstawowe artykuły wiary) – czyli synteza teologii biblijnej i historycznej. 

Celem jej jest poznanie nauczania Biblii na poszczególne tematy; usystematyzowanie wiedzy zdobytej przez działy I i II w określonych obszarach. 

Podstawowe pytanie, na które odpowiada, brzmi: co Biblia mówi o …..?

Podstawowe działy łączą się z podstawowymi tematami, np.:

– teologia właściwa (nauczanie Biblii o osobie Boga);

– objawienie (nauczanie o sposobach objawiania się Boga i poznania Go przez człowieka)

 – antropologia (człowiek);

– kosmologia (świat);

– hamartiologia (grzech);

– Chrystologia (Jezus Chrystus);

– soteriologia (zbawienie);

– eklezjologia (kościół);

– sakramentologia (środki łaski – ustanowienia/sakramenty);

– pneumatologia (Duch Święty);

– eschatologia (przyszłość i wieczność).

Dodatkowo do teologii systematycznej zalicza się również:

– etykę – czyli systematyczne ujęcie wartości i zasad postępowania zawartych w Biblii, oraz

– apologetykę – czyli obronę wiary w relacji do światopoglądów i religii niechrześcijańskich (czy innych nurtów chrześcijaństwa).

 
4.Teologia praktyczna.

Obszarem badawczym jest praktyka kościoła, która wynika z wcześniejszych działów.

Odpowiada na pytania: co w związku z tym mamy czynić? Jak działać? Jak uwielbiać? Itp.

Celem więc jest właściwe zastosowanie poprzenich działów w praktyce osobistej i całego kościoła; wdrożenie prawdy w czyn.

Działy to np.:

– homiletyka (nauka o głoszeniu kazań);

– liturgika (nauka o właściwym sprawowaniu nabożeństw i społecznych rytów i świąt religijnych);

– katechetyka (pedagogika chrześcijańska);

– ustrój kościoła (struktura władzy i autorytetu w kościele);

– misjologia (nauka o rozwoju kościoła i zakładaniu nowych kościołów).

Idealnie rzecz ujmując, kierunek powinien zawsze prowadzić od działu 1 do 4. Wtedy nasza praktyka wynika z Biblii, poznajemy poglądy kościoła w przeszłości, systematyzujemy nasze zrozumienie Pisma w świetle poglądów obecnych w historii kościoła, w których rozpoznajemy zarówno prowadzenie Ducha Bożego, jak i błędy.  Następnie rzetelnie ujmujemy je w zasady doktrynalne i zasady postępowania, które powodują naszym działaniem.

Niestety, historia kościoła uczy nas, iż bywało tak żadko. Bardzo często tradycje, nabyte nawyki, zastępowały poznanie Pisma. Dziś znów w kościołach protestanckich często lekkomyślnie lekcewważy się lekcje z historii, których kościołowi udzielił Duch Święty – omijając teologię historyczną. Tak czy inaczej, każdy gorliwy chrześcijanin powinien rozwijać swe poznanie w każdej z tych dziedzin, by mógł zgodnie z sumieniem wyznać, że rzeczywiście, zrobił co mógł, by jego życie podobało się Bogu.