Kim jest wujek z Ameryki, czyli baptyści w USA

 Mateusz Wichary

 

Baptyzm na świecie nie byłby tym, czym jest, gdyby nie sukces tego wyznania w USA. Stany Zjednoczone są centrum baptystycznej siły na świecie. Z liczbą ponad 28 milionów członków i co najmniej dwa razy większą liczbą osób objętą opieką duszpasterską (czyli liczymy tu również dzieci osób wierzących, ktore jeszcze członkami zboru nie są, sympatycy zborów) stanowią około 75% liczby baptystów na świecie.

 

Jaki więc właściwie jest baptyzm amerykański? Na ile podobny polskiemu, na ile odmienny?

 

Baptyści a inne wyznania w USA

The 2005 Yearbook of American and Canadian Churches podaje następujące statystyki wyznaniowe w USA: :

 

1. Kościół Rzymskokatolicki: 67.2 mln członków.

2. Południowi Baptyści (Southern Baptist Convention: skrót: SBC): 16.4 mln członków.

3. Zjednoczony Kościół Metodystyczny: United Methodist Church: 8.2 mln członków.

4. Mormoni: 5.5 mln członków.

5. Kościół Boży w Chrystusie: Church of God in Christ: 5.4 mln członków.

6. Narodowa Konwencja Baptystów w USA: (National Baptist Convention USA: skrót: NBC USA) 5 mln członków.

7. Evangelical Lutheran Church in America: 4.9 mln członków.

8. Narodowa Konwencja Baptystów w Ameryce (National Baptist Convention of America: skrót: NBCA): 3.5 mln członków.

9. Kościół Prezbiteriański w USA (Presbyterian Church in USA): 3.2 mln członków.

1. Kościół Zielonoświątkowy (Assemblies of God): 2.7 mln członków.(1)

 

Tak więc 3 spośród 10 największych wyznań w USA to baptyści. Na 49, 3 mln protestantów zreszonych w tych wyznaniach 24,9 mln, czyli 50%, to właśnie baptyści.

 

Wszystkich wyznań baptystycznych w USA jest ponad 50; jednak 92% baptystów jest zrzeszonych w 5 największych denominacjach baptystycznych – oprócz wymienionych powyżej trzech są to jeszcze następujące unie:

• Amerykańskie Kościoły Baptystyczne w USA (American Baptist Churches in the USA: skrót: ABC) oraz

• Międzynarodowa Baptystyczna Społeczność Biblijna (Baptist Bible Fellowship International: skrót: BBFI).

 

Tożsamość baptystyczna

Zapytani o tożsamość wyznaniową Amerykanie odpowiadali nastepująco:(2)

• katolik: 25,9%;

• baptysta: 17,2%;

• metodysta: 7,2%;

• chrześcijanin: 7,2%;

• luteranin: 4,9%;

• prezbiterianin: 2,8%;

• protestant: 2,4%;

• zielonoświątkowiec/charyzmatyk: 2,2%;

• episkopalianin: 1,8%;

• mormon: 1,4%;

• ewangelikał: 0,5%.

 

Tak więc przynajmniej co 6 Amerykanin utożsamia się z baptyzmem. Baptyści stanowią ponad 1/3 ogółu protestantów w USA.

 

Przekrój trendów wśród baptystów w USA

Większość baptystów w USA to konserwatywni chrześcijanie ewangeliczni, o przekroju postaw od umiarkowanie do ściśle fundamentalnej.(3)

 

Jeśli chodzi o styl nabożeństw, oprócz żywiołowych tradycji afroamerykańskich i surowych form tzw. baptystów prymitywistycznych, przeważa forma uporządkowana, ale pozbawiona formalnej liturgii.Mieści się w niej śpiew całego zboru, spontaniczna modlitwa, kazanie – stojące w centrum, często zakończone wezwaniem do nawrócenia – oraz kultywowanie nieformalnej społeczności po zakończeniu nabożeństwa. Pod wpływem ruchu charyzmatycznego coraz częściej śpiew prowadzą zborowe grupy muzyczne (zamiast lub łącznie z np. tradycyjnym chórem czy śpiewem ze śpiewników), wprowadzające mniej tradycyjne pieśni, „śpiew ze ściany” oraz mniej formalny i bardziej bezpośredni styl mówienia kazań.

 

Wspólne podstawy

Wszystkie baptystyczne wyznania wiary zgadzają się co do następujących podstaw wiary chrześcijańskiej:

• Pismo Święte, natchnione Słowo Boże, jest najważniejszym autorytetem.

• Bóg jest jedynym Stwórca i Zbawcą świata.

• Bóg jest jeden, ale również w trzech Osobach Ojca, Syna i Ducha Świętego.

• Jezus Chrystus, to w pełni Bóg – odwieczny Syn Boży, ale i w pełni człowiek.

• Jezus Chrystus urodził się w cudowny sposób, żył bezgrzesznym życiem, umarł dla zbawienia grzeszników, zmartwychwstał, wstąpił do nieba i powtórnie powróci w chwale.

• Człowiek jest grzeszny i potrzebuje nawrócenia do Jezusa Chrystusa, żywą, ufną wiarą.

• Bez nawrócenia nie ma zbawienia (przynajmniej dla tych, którzy słyszeli ewangelię bądź mają dostęp do Biblii).

• Nawróceni różnią się od nienawróconych. W ich życiu w wyjątkowy sposób działa Bóg Duch Święty. Są powołani do świętości, czyli innego życia dla Boga.

• Nawróceni organizuja się w zbory, które są z Bożej woli miejscem ich wzrostu i służby.

• Nawróceni sa zobowiązani do ewangelizacji, czyli przekazywania Ewangelii o zbawieniu w Chrystusie innym ludziom.

• Nawrócony powinien jak najszyciej ochrzcić się na wyznanie swej nowej wiary. Chrzest to zanurzenie w wodę w imieniu Ojca, Syna i Ducha Świętego. Chrzest jest świadomym działaniem. Chrzest niemowląt nie jest biblijnie rzecz biorąc prawdziwym chrztem.

• W trakcie Wieczerzy Pańskiej nie zachodzi transsubstancjacja. Jezus Chrystus jest w szczególny sposób obecny, ale nie w materialny sposób w chlebie i winie. Wieczerza Pańska to społeczność z Chrystusem a nie bezkrawa ofiara. Jedyna ofiara Nowegoprzymierza to doskonała ofiara Jezusa Chrystusa.

• Po śmierci osoba wierząca jest z Chrystusem.

• Po powrocie Chrystusa nastąpi Sąd. Ostatecznie są tylko dwa miejsca, gdzie można przebywać w wieczności: niebo dla wszystkich wierzących, oraz piekło.

 

Obszary dyskusji i różnic

Natomiast zasadnicze różnice pomiędzy baptystami w USA obejmują:(4)

• w zakresie teologii: różnice w spojrzeniu na zbawienie (poglądy arminiańskie i kalwińskie) oraz eschatologię (szczegóły i scenariusze związane z powtórnym przyjściem Jezusa).

• W zakresie środków zbawienia: nie wszyscy baptyści zgadzają się co do zasadności używania tych samych metod ewangelizacyjnych.

• W zakresie relacji wyznaniowych: większość baptystów reprezentuje pogląd podtrzymywania ich tylko z kościołami, które w swej doktrynie i praktyce są biblijnie wiarygodne. Mówiąc w kategoriach polskich realiów, większośc baptystów w USA zachowuje wstrzemięźliwość względem kontaktów ekumenicznych.(5) Po lewej stronie znajduje się Narodowa Konwencja Baptystyczna w USA, która nawet we własnym łonie dopuszcza dużą różnorodność teologiczną. Po środku znajdują się konserwatywne kościoły baptystyczne, które akcentują własną konserwatywność, jednak powściągliwie zezwalają na pewnego rodzaju kontakty z kościołami i wyznaniami, które takich wymagań nie spełniają. Po drugiej stronie są separatystyczni fundamentaliści, którzy odrzucają społeczność z kościołami konserwatywnymi, które podtrzymują jakiekolwiek relacje z kościołami liberalnymi. Czwarta grupa to tzw. Baptyści Separatystyczni (ang. Landmark Baptists – literalnie: baptyści granicznego słupa) oraz Primitive Baptists, którzy z definicji odrzucają uznanie chrztów i relację z innymi baptystami spoza własnych tradycji.

 

Podział ogólny baptystów(6)

Baptystów w USA dzieli sięzazwyczaj wg kryterium geograficznego i etnicznego. Geograficznie podział przebiega pomiędzy Południem i Północą. Kryterium geograficzne nakłada się tu z inną specyfiką społecznej obecności baptyzmu w każdym z tych obszarów, oraz z różną historią.(7) Etnicznie, wydziela się unie związane z rasą czarną lub działające w obrębie określonej narodowości.

 

Rys. 1. Baptyści jako procent wszystkich mieszkańców w poszczególnych hrabstwach w 2000r. Kolor ciemnoczerowny to więcej niż 50%; biały – brak. Źródło: http://www.valpo.edu/geomet/geo/courses/geo200/religion.html

Zgodnie z tymi kryteriami zostaną pokrótce omówione.

 

1. Unie Południowe

Baptyzm na Południu to wiodąca siła religijna w całości społeczeństwa. Choć co 6 Amerykanin to baptysta, statystyka ta nie dotyczy w tej samej mierze każdego Stanu. Więszość baptystów zamieszkuje bowiem stany południowe właśnie; 80% baptystów zamieszkuje 15 południowych stanów od Teksasu na wschód – patrz rys. 1. W 2000 roku w większości z nich baptyści byli najwięszym wyznaniem; co ciekawe w liczbie hrabstw, w których sa większością przewyższają katolików, 1302 do 1164.

 

Rys. 2. Przeważające wyznania w hrabstwach USA w roku 2000. Czerwony kolor to baptyści. Kropka w granicach hrabstwa oznacza, że wierni określonej grupy to ponad 50% populacji. Źródło: http://www.valpo.edu/geomet/geo/courses/geo200/religion.html

Nigdzie na świecie baptyści nie pełnią takiej wiodącej funkcji społecznej. Nigdzie nie mają również tak wielkiego wpływu na całość społeczeństwa, w tym i na politykę. Południe USA wraz z stanami mormońskimi to zagłębie poparcia republikanów, z którym partia te się bardzo liczy. To głosy tego segmentu Amerykanów przesądziły o sukcesie G. Busha.

 

Omówie teraz naijstoniejsze unie baptystyczne tego rejonu.

 

1. Południowa Unia Baptystyczna (Southern Baptist Convention)

SBC to największe wyznanie protestanckie w USA i drugie w USA w ogóle (po KRK). Powstało w 1845 r., jednak łącząc baptystyczne kościoły istniejące na Południu już od dawna. Pierwszy zbór baptystów na Południu Stanów powstał w 1696 r. w Charleston, w Południowej Karolinie; stosunkowo znaczna liczba baptystów osiedliła się również w Wirginii i Karolinie Północnej, formując Unie Baptystów Regularnych. W rezultacie Wielkiego Przebudzenia (ok. 1725-50) pojawiła się nowa grupa baptystów – separatystycznych – nazywanych tak ze względu na fakt oddzielenia (separacji) od kościoła kongregacjonalnego w Nowej Anglii. Na początku XIX wieku ze względu na znikome różnice, unie te zaczęły się przenikać i łączyć. W 1814 z inicjatywy południowych Stanów powstała pierwsza organizacja ogólnobaptystyczna w USA – Konwencja Trzyletnia (Triennial Convention), która została powołana dla zjednoczenia wysiłków misyjnych zrzeszając reprezentantów wszystkich ciał baptystycznych. W 1832 r. powołano organizację ds. Misji w USA – American Baptist Home Mission Society (skrót: ABHMS).

 

W 1844 roku odmówiono w niej ordynacji pastorowi z Południa, ze względu na posiadanie niewolników.(8) Był to podstawowy powód – obok posiadnia innej wizji misji – dla którego w 1845 roku, 8 maja w Augusta, Georgia, powstała SBC. Zrzeszała wtedy 4395 zborów i około 365,000 członków w 11 stanach. Po podziale szybko rozpoczęto pracę misyjną w Chinach i Nigerii.

 

Po wojnie secesyjnej, w której wielu baptystów zginęło, rozpoczał się okres odnowy (1865-77). W 1879 r., po zniesieniu niewolnictwa, pojawił sie pomysł zjednoczenia powtórnie z północą. SBC, pomimo rozpoznania swych braci na północy jako pełnowartościowych chrześcijan i baptystów, decyduje się działać samodzielnie. Oprócz szerokich działań misyjnych na nowo zasiedlanych terenach (np. dzisiejszy Teksas), wysyłano misjonarzy do Meksyku(1x w 1880), Brazylii (1881) i Japonii (1889).

 

Pierwsza połowa XX w. to okres dynamicznego rozwoju – powstawiania wielu organizacji i agencji misyjnych, zakładania nowych zborów.Powstawały też nowe seminaria, wprowadzano nowe, skuteczniejsze zasady finansowania.

 

Od 1979 w SBC pojawia się wewnętrzny podział pomiędzy skrzydłem konserwatywnym i liberalnym (bądź: liberalniejszym). Ostatecznie władze SBC zostają przejęte przez skrzydło konserwatywne. Skutkiem tego m.in. wielu liberałów zostało zmuszonych do opuszczenia seminariów teologicznych (np. ze względu na odrzucenie bezbłędności Biblii). W czerwcu 2004 SBC opuszcza Światowy Związek Baptystów (Baptist World Alliance: w skrócie: BWA; skupia on 191 unii baptystycznych w 140 krajach, w tym i w Polsce). Jako powód wskazano postępujący liberalizm, przejawiający się we wzrastającej tolerancji dla homoseksualizmu, ordynacji kobiet oraz przeważający w BWA anty-amerykanizm.(9)

 

Południowi Baptyści działali bardzo ofiarnie w partnerstwie z polskimi baptystami. Współpraca z Kentucky Convention została przedłużona na specjalne życzenie obu stron, bedąc wspaniałym świadectwem wzajemnej zachęty i wpsółpracy w różnych dziedzinach (misyjnych i budowlanych przede wszystkim).

 

1. Baptyści Landmark

Ruch Landmark (ang. słup graniczny) rozpoczął się wraz z służbą Jamesa R. Graves’a, wydawcy The Tenessee Baptist. Nazwa pochodzi od tytułu książki Jamesa M. Pendeltona, An Old Landmark Reset (1854)(Słup starej granicy ponownie ustawiony) , który również pisywał poczytne artykuły w gazecie Graves’a. Uważał, że baptyści nie powinni zezwalać na głoszenie w swych zborach kaznodziejom prezbiteriańskim i independenckim; powinno się zachowywywać wymierną jedność jedynie z tymi zborami, które praktykują biblijnie chrzest na wyznanie wiary i przez zanurzenie. Kościół prawdziwy (biblijny) nie powinien mieszać się z kościołem odstępującym od prawdy. Wpłynęło to również na praktykę zamkniętej Wieczerzy Pańskiej oraz ograniczenie działań misyjnych tylko do baptystów, wraz z podporządkowaniem jej zborom raczej niż organizacjom misyjnym (które były bardziej otwarte na służbę osób z innych zborów). Powstała przez to również nowa wizja historii kościoła – przez którą starano się wykazać, iż obok „zanieczyszczonej”, katolickiej istniała zawsze równolegle czysta, baptystyczna (głównie dopatrywano się jej we wszelkich potępianych w historii grupach), od samych apostolskich czasów. Takie poglądy miały być dawnymi, zapomnianymi poglądami wszystkich baptystów; „zwracaniem uwagi na dawne słupy graniczne”. Z punktu widzenia baptystów Landmark inne baptystyczne kościoły, które nie przestrzegają owych ścisłych zasad współpracy z jedynie czystymi kościołami, sa odstępcze, a wszelkie inne (nie chrzczące na wyznanie wiary przez zanurzenie) w ogóle kościołami nie są.

 

Potomkami tego ruchu są American Baptist Associacion oraz Baptist Missionary Associacion, oba wyznania liczą po około 250 tys. członków.

 

1. Separatyści Fundamentalni (niezależni): Separatist/ Independent Baptists

To skrzydło baptystów liczy około 2 mln członków. Największe wyznanie to Baptist Bible Fellowship International z około 1,5 mln członków. Jest to jedno z najbardziej dynamicznych środowisk baptystycznych w USA, które cały czas się rozwija, w tym bardzo dobrze w dużych miastach. Na czele zboru stoi zazwyczaj obdarzany wielkim zaufaniem pastor. Często jest on również działaczem politycznym, jak np. Jerry Falwell, który założył i przewodził ruchowi The Moral Majority, konserwatywnemu protestanckiemu skrzydłowi republikańskiej prawicy. Zbory związane z tym skrzydłem baptyzmu często również zakładaja własny, związany z zborem college czy nawet uniwersytet. Tak więc konserwatyzm biblijny jest tu sprzężony z misją i działaniem społecznym raczej niż z izolacjonizmem i nieufnością (jak u Baptystów Landmark). Z tego też powodu są bardziej elastyczni niż Landamrk Baptists w współdziałaniu z innymi baptystami i protestantami w ogóle. Nalezy jednak podkreslić, że teologia w tym skrzydle zawsze jest premilenijna i wroga libralnemu podejściu do Biblii oraz ruchowi ekumenicznemu.

 

1. Baptyści Wolnej Woli (Generalni): Free Will (General) Baptists

Baptyści Wolnej Woli to grupa około 500 tys. wierzących, obecna na całym Południu. To tradycyjnie arminiańskie kościoły, nauczające m.in.o powszechnym odkupieniu, wolnej woli i możliwości utraty zbawienia. Większośc praktykuje komunię zamkniętą (tylko dla członków zboru).

 

1. Prymitywiści

Baptyści prymitywistyczni (Traditionalists; Old-Time Baptists) to skrzydło około 200 tys. baptystów na Południu, skupione głównie w rolniczych, dalekich od centrów i miast Apallachach. Nie interesują się misją i edkukacją. Raczej odrzucają wykształcenie seminaryjne; nie prowadzą też szkoły niedzielnej; nabożeństwa są surowe i tradycyjne. Praktykują umywanie nóg; spotykają się zazwyczaj raz w miesiącu, ale za to nie na same nabożeństwa, ale dwudniowe zjazdy. Śpiewają często bez instrumentów, mówią o starszych raczej niż pastorach; większość jest kalwińska.

 

1. Unie etniczne

Ten segment dotyczy głównie baptystów czarnoskórych. W 1640 „Jack, czarny” został pierwszym czarnoskórym członkiem wciągniętym na listę zboru baptystów (w Rhode Island). W latach 1773-75 w Południowej Karolinie wybuchło przebudzenie wśród czarnoskórych niewolników. W 1777 r. powstał pierwszy zbór czarnoskórych baptystów w Yamascraw, Georgia. Po 1865 r. powstają całe stanowe konwencje – czarni mogą tworzyć własne zbory bez problemów, opuszczają więc mieszane zbory.

 

Dziś ten segment to w sumie ok 25% baptystów w USA oraz około 25% wszystkich czarnoskórych w USA; wraz z rodzinami stanowią około 1/3 czarnej populacji USA. Dla większości czarnych kościół jest jedyną instytucją publiczną, na którą mają wpływ. Pastor jest nie tylko przywódcą duchowym, ale również przywódcą w wielu innych dziedzinach, które w białym społeczeństwie należą do wyspecjalizowanych zawodów – jak psycholog, prawnik, doradca, wyraziciel opinii ogółu mieszkańców w sprawach publicznych. Tym ostatnim był na pewno Martin Luther King, działacz pokojowy i antyrasistowski, laureat pokojowej nagrody Nobla i baptystyczny pastor.

 

Sposób uwielbiania na nabożeństwach jest skrajnie zróżnicowany, większość zborów jest jednak zdecydowanie bardziej charyzmatyczna niż zbory białe. Kazania często włączają audytorium. W pierwszej połowie XX w. Kościół otwierał różne uczelnie oferujące dokształcające kursy dla wyzwoleńców na róznym poziomie. Obecnie uczestnictwo czarnych w tym tradycyjnym, dla nich religijnym wyznaniu raczej słabnie. Mężczyźni i młodzi raczej uczęszczają do zborów żadko; segmentem trwałym są kobiety.

 

Unie tego skrzydła to NBCA (6,720 zborów i od 2,5 do 3,5 mln członków) oraz NBC USA (18,500 zborów i od 6 do 8 mln członków) i National Missionary Baptist Convention (250 tys. członków).

 

Inne grupy etniczne

Istnieją również grupy baptystów, w których przeważa jakaś określona narodowość, której język jest obecny w trakcie nabożeństwa i głoszenia – np. szwedzka (Baptist General Conference, 135.000 członków, 8000 zborów) czy niemiecka (Northern American Baptist Conference, 65,000 czlonków, około 4000 zborów). Do tej grupy zaliczają się również polskie zbory baptystyczne w USA (około 150 członków w 6 zborach).

 

Baptyści hiszpańskojęzyczni (Meksykańczycy, Kubańczycy) nie tworzą osobej unii. Szacuje się, że w samej SBC jest ich około 0,5 mln. Liczba te jest znacznie większa borąc pod uwagę ich liczebnośc w zborach baptystycznych w ogóle.

 

1. Unie Północne

Baptyzm na Północy posiada zupełnie inny charakter niż na Południu. Działał zawsze jako jedno z wyznań, nie najmniejsze z pewnością, ale i nie największe. Stąd większa różnorodność reprezentowanych postaw tego skrzydła i inna dynamika działania. Dzielą się na trzy grupy – ze względu na teologiczną twardość i konsekwencję.

 

1. Ekumeniczny środek: American Baptist Churches in the USA

To największa denominacja baptystyczna na północy; piąte co do wielkości wyznanie baptystyczne w USA. Jest to najstarsze wyznanie baptystyczne w USA (formalnie to Południe odłączyło się w 1845 r. od Północy), kojarzone dziś przede wszystkim z otwartością na wszelką różnorodność i uległością względem współczesnych trendów. Jego reprezentantem jest zarówno Augustus Strong (słynny wynalazca „systemu Stronga” ułatwiającego studium Biblii) jak Walter Rauschenbusch – propagator „Ewangelii Społecznej”, czy H.E. Fosdick, sprzeciwiający się ruchowi fundamentalistycznemu i optujący za liberalizmem teologicznym. Z tej denominacji wywodzą się również „ludzie środka” – E.J. Carnell czy B. Ramm – architekci ruchu ewangelicznego, pragnący zachować fundamentalistyczną prawowierność bez postawy zamknięcia. W końcu, jedne z bardziej znanych milionerów John D. Rockefeller Jr.

 

Etnicznie kościoły te cechują się wielonarodowym składem – ponad 40% wywodzi się z grup o korzeniach poza Europą. Są aktywne misyjnie i edukacyjnie. Od 1877 r. ordynują kobiety. Większość członków reprezentuje klasę średnią.

 

Liczba członków tego skrzydła to 1,5 mln a zborów to 5,800.

 

1. Konserwatywni ewangeliczni

W 1932r. i 1940r. odłączają się od ABC, ze względu na liberalizm teologiczny, dwie grupy zasilające Konserwatywno-Ewangeliczne i Separatystyczno-Fundamentealne skrzydło północnych baptystów, które stanowią około ¼ całości północnego nurtu. Wyznania konserwatywno-ewangeliczne w przeciwieństwie do NBC posiadają wyznanie wiary, które określa ich przekonania teologiczne. Zachowując prawowierność nie widzą jednak nic złego we współpracy z kościołami, które stowarzyszone są z liberalnymi organizacjami i federacjami kościelnymi.

 

Trzy ważniejsze wyznania tej grupy to wspomniane już ze względu na swe etniczne niemieckie i szwedzkie korzenie Baptist General Conference z 140 tys. członków oraz Conservative Baptist Associacion of America z 200 tys członków oraz North American Baptist Conference (45 tys.). W tym segmencie mieszczą się również Baptyści Dnia Siódmego, z 5 tys. czlonków i 80 zborami.(10)

 

1. Separatystyczno-fundamentalni

Baptyści separatystyczno-fundamentalni uważają, że jakiekolwiek uczestnictwo w organizacjach czy zrzeszeniach z kościołami, których nie można określić jako wierne Ewangelii jest złe, i w związku z tym odmawiają również współpracy z kościołami, które same zachowując konserwatyzm dopuszczają jednak współpracę w ramach takich ciał (tzw. separacja 2 stopnia: second-degree separation).(11) W większości są premilenijne i akcentują doktrynę bezbłędności Pisma Świętego. Nie są tak dynamiczni ani otwarci w działaniu jak południowi fundamentalni separatyści; niemniej w pobożności są bardzo zbliżeni.

 

Największe wyznanie tej grupy to General Association of Regular Baptist Churches z około 160 tys. wiernych; w sumie w tym skrzydle baptyzmu jest ich około 250 tys.

 

IV. Podsumowanie

Czym jest baptyzm amerykański? Z pewnością, jak widac po niniejszym studium, jest to ciało bardzo zróżnicowane. Czym innym będzie baptyzm północny a czym innym południowy. Należy jednak jeszcze raz podkreślić, że większość baptystów w USA to konserwatywni chrześcijanie ewangeliczni. Obecnym w całości ruchu baptystycznego trendem wydaje się być parcie ku większej wymierności dogmatycznej i etycznej.Ale wynika to najwyraźniej z drugiego trentu, potrzeby, czy problemu jaki mają nasi bracia – z jakością raczej niż liczbą wiernych.

 

Jeśli chodzi o otwartość na innych, z pewnością baptystiom polskim łatwiej byłoby się porozumieć z baptystą z pólnocy niż z południa; będzie rozumiał i czuł sytuację w Polsce znacznie lepiej. Z drugiej strony, pragnienie wymierności uczniostwa i akcent na czystośc uwielbienia i nauki prawdopodobnie dzieliliby raczej z braćmi i siostrami z Południa. Tak czy inaczej: tym własnie, pokrótce baptyzm w Ameryce jest. Niech Bóg prowadzi baptystó w wspólnej pracy, w głębszym wzajemnym poznaniu i samoświadomości sytuacji, w jakiej z Bożej ręki żyją i wierzą.

 

 

W lekko przedytowanej wersji artykuł ten ukazał się w miesięczniku Słowo Prawdy.

 

 

Przypisy:

1. Za: http://www.adherents.com/rel_USA.html

2. Za: http://en.wikipedia.org/wiki/Religion_in_the_United_States

3. Za: A. W. Wardin ed., Baptists Arround the World, A Comprehensive Handbook, Nashville 1995.

4. Za: A. W. Wardin ed., dz. cyt.

5. Jakakolwiek ocena tego faktu nie może pominąć uwzględnienia realiów amerykańskiego Poludnia, o których zachwile napiszę.

6. Głównie za: A. W. Wardin ed., dz. cyt.

7. Choć to fakt oczywisty, to jednak wart przypomnienia, iż Stany Zjednoczone, choć obecnie tworzą jeden kraj, to nie powstały całe od razu, lecz w wyniku kilku istotnych zjawisk, jak np. migracja różnych grup purytan w nadziei założenia idealnego społeczeństwa, następnie wielu europejskich kolonistów za chlebem, parcie na Zachód i zakładanie nowych Stanów, wojna Północy z Południem, wyzwolenie niewolników, napływ latynoskich emigrantów. Obszar USA jest tak wielki jak cała środkowo-zachodnia Europa. Stąd, choć można mówić o amerykańskiej tożsamości, istnieją ważne różnice kulturowe, gospodarcze, geograficzne i społeczne pomiędzy poszczególnymi regionami – jak Północ, Południe, Wschodnie i Zachodnie Wybrzeże, czy Równiny Środkowe – znane również jako tzw. Bible Belt (Pas Biblijny) i poszczególnymi stanami. Baptyzm amerykański, jako wierny towarzysz i współtwórca amerykańskiego narodu na przestrzeni jego historii, naznaczony jest tą różnorodną specyfiką.

8. Historia niewolnictwa i baptyzmu na Południu USA jest ściśle spleciona, burzliwa i miejscami dramatyczna. Znaczenie niewolnictwa dla powstania SBC jest ciągle dyskutowane (patrz np. W. B. Shurden, L. R. Varnadoe, The origins of the Southern Baptist Convention: a historiographical study.., Baptist History and Heritage, Wntr, 2002).

9. Co ciekawe, ŚZB opuściła wtedy również Unia Baptystów w Rumunii, najsilniejsza krajowa unia w Europie po unii ukraińskiej i brytyjskiej.

10. Można tu dodać, że Baptyści Dnia Siódmego, choć zawsze marginalne co do wpływu, to jedno z najstarszych skrzydeł baptystów na świecie, których jedyną różnicą względem typowych baptystów jest obchodzenie soboty a nie niedzieli jako dnia odpoczynku. Nie należy ich w szczególności łączyć z Adwentystami, od których są starsi o ponad 200 lat!

11. Ciałem takim z pewnością byłaby dla nich Polska Rada Ekumeniczna, czy w ogóle ruch ekumeniczny jak taki – ze względu na obecność w nich bardzo zróżnicowanych teologicznie kościołów, ale również Światowy Związek Baptystów.